Arıların gelişim ve ortalama yaşam süreleri; kraliçe, işçi ve erkek arılar arasında farklılık gösterir. Kraliçe arının yaşam süresi 5 yıla kadar uzarken, sıradan bir işçi arının yaşamı ortalama 42 gün sürer. Kimilerine göre "lâfı bile edilmez bir zaman", O'na sorarsanız "bütün bir ömür!" Bu haftaki blog içeriğimizde, üstlendiği görevlerle koloninin varlığını sürdürmesinde hayati rol oynayan işçi arılardan bahsediyoruz. Keyifli okumalar.
İşçi arılar, yavru yapamayan dişilerdir. Kraliçenin yokluğunda aralarından biri bu görevi üstlense de çiftleşmemiş olduklarından tür devamlılığına katkı sağlayamazlar. Ancak yapamadıkları tek şey budur diyebiliriz. Zira kovan içinde ve dışında, bir koloninin ihtiyaç duyduğu hemen hemen her iş onların görev alanına girer. Bu nedenle “işçi arı” olarak bilinirler.
Yaz aylarında 42 gün kadar süren yaşamlarının ilk yarısı kovan içi işlere ayrılmıştır. Bir bakıma stajyerlik dönemi olarak da tanımlanabilir. Dünyaya gözlerini açmalarını takip eden ilk birkaç gün kendilerini temizlerler. Ardından petek gözlerinin temizliği gelir ki kraliçenin yumurta bırakması için önemli bir hazırlıktır.
Birinci haftanın sonunda, larvaların beslenmesi işini üstlenirler. 12 ila 17’inci günler arasında bal mumu üretmeye başlamışlardır. Kovanların içinde gördüğünüz altıgen biçimli peteklerin inşası bu döneme karşılık gelir. Kovan içindeki ısının sabit tutulması da yine işçi arıların sorumluluğundadır. Bunu kanat çırparak yaparlar. Bal biriktirilen peteklerdeki suyun buharlaştırılması ve balın olgunlaştırılması için oldukça önemli bir görevdir.
Yaklaşık 18 günlük olduklarında aralarından bazıları kolluk kuvveti olarak kovan önündeki yerlerini alacaktır. Her kovanın kendine has kokusu sayesinde, kovana giriş yapan işçi arılara geçiş izni verirler. Tehlike durumunda koloniyi uyarma görevi de yine onlardadır. Öyle ki tehdit anında kovanlarını, ölümü göze almak pahasına koruyacaklardır. İşçi arıların iğneleri, gövdelerinin bir parçası olduğundan, saldırı sonrasında iğneyi geri çekemezler ve iğneyle birlikte alt gövdelerinden bir parçasını daha kaybederler. Tahmin edeceğiniz gibi bu durum işçi arıların hayatına mâl olan bir savunma/saldırıdır.
İlk 21 gününü kovan içi işlerle tamamlayan başka bir deyişle stajyerlik dönemi sona eren ve asaleti tasdiklenen işçi arılar artık kovan dışı görevlerine hazırdırlar. Yiyecek ve içecek toplamak için kovan dışına çıkma vakti gelmiştir. Bunun için her gün ortalama 1 saat süren test uçuşları yaparlar. Yaklaşık bir haftalık uçuş hazırlığının ardından uzun mesafe uçuşları başlar. Sabahın erken saatlerinde başlayan kovan dışı serüvenleri gün batımına kadar sürebilir. Her 1 dakikada 10 çiçeği ziyaret edebilirler.
Kovana döndüklerinde, çevrede en iyi nektar kaynaklarının nerede bulunduğunu birbirlerine dans ederek anlatırlar. Nektar kalitesi, hangi yönde ve ne kadar uzaklıkta olduğunu anlatmak için bazı özel figürler kullanırlar. Ne de olsa bilgi paylaştıkça çoğalır!
Yaz aylarında kovan içi ve kovan dışı çalışmaların oldukça yoğun olması nedeniyle arıların ömürleri görece kısa olur. Ortalama 6 hafta, başka bir ifadeyle 1.5 ay içerisinde hayata gözlerini yumarlar. Kış aylarında doğan bir arı için ise durum biraz daha farklı olacaktır. Nektar toplama söz konusu olmayacağından hareketleri yavaşlar. Yaşam süreleri 12 haftaya kadar uzayabilir ve fakat mücadelenin yalnızca biçimi değişmiştir. Hava sıcaklığının 14°C’nin altına düştüğü günlerde kovan içi sıcaklığı korumak ciddi bir sorundur.
Kovan içi sıcaklığını korumak için işçi arılar kraliçe arının ve yavruların etrafında kümelenirler. Arıcı tabiriyle “salkıma geçerler”. Kümenin merkezinde bulunan arılar yavaşça dışarıya, dışarıdakiler yavaşça içeriye doğru yer değiştirirler. Bu yer değiştirme hareketi sayesinde her bireyin vücut ısısı korunur. Kış aylarının ikinci ve en büyük sorunu ise açlıktır.
Zira kovan içinde yeterli miktarda bal bulunmasına rağmen, hava sıcaklığının düşmesi (özellikle 0°C’nin altına inmesi) balın donmasına neden olacaktır. Arılar kristalleşmiş balı tüketemezler ve adeta kıtlık yaşanır. Bir kovanın tamamının yok olmasına neden olabilecek toplu ölümler görülebilir. O nedenle arıcının en kritik görevlerinden biri, kış bakımının iyi yapılmasıdır. Kovanları içten ve dıştan ısı izolasyonu sağlayacak şekilde sarmak, hava sıcaklığının düştüğü zamanlarda ballı şerbetlerle arıları beslemek koloni için hayat kurtarıcı olacaktır.
Sonuç olarak bir işçi arının ömrü bir mevsimi geçmez. Ekseriyetle doğdukları mevsimde hayata gözlerini yumarlar. Yaz aylarında yaşayanların yoğun çalışma temposunda, kış aylarında yaşayanlarınsa barınma ve beslenme sorunlarıyla tamamladıkları ömürlerin ortak noktası, tür devamlılığına adanmış mücadeledir! Kimimize göre hayatımızın sadece 6 haftası… O’na sorsanız beslenme, barınma, güvenlik ve yavru bakımı koşuşturması içinde geçen bütün bir ömür.
Not: Bir işçi arının hayatı boyunca yapabileceği bal miktarı, yalnızca bir çay kaşığının 1/12’si kadardır!
Sizce mutfağınızdaki bal kavanozu kaç ömür eder?