Tarih boyunca arılar, çeşitli özellikleriyle kutsal sayılmış, kovanları ve çalışma şekilleri Tanrı’nın bir mucizesi olarak nitelendirilmiştir. Mitolojide üremeyi, bereketi, bolluğu ve ölümsüzlüğü simgelemiş; şairlerin ilham perisi olmuşlardır. Bugün, sonsuz raf ömrüne sahip balın arkasındaki kadim bilginin bir parçası olan “sır” dan bahsediyoruz. Keyifli okumalar.
Sırlanmış Bal Nedir?
Arıların doğadaki muhtelif nektar kaynaklarından toplayıp petek gözlerine koydukları bal, başlangıçta yüksek oranda su içerir ve bu haliyle tüketime uygun değildir. Balın güvenle tüketilebilmesi için öncelikle içeriğindeki su miktarının azaltılması gerekir. Bu amaçla arılar, petek gözleri üstünde kanat çırparak ve dışarıdan kovana hava pompalayarak oluşturdukları hava akımı ile fazla suyu uçurup balı olgunlaştırırlar. Böylece baldaki nem miktarı %18 ilâ %16 seviyelerine düşürülür. Ardından bal dolu petek gözleri ince bir balmumu tabakasıyla kaplanır. Bu işlem balın “sırlanması” veya “mühürlenmesi” olarak anılır. Her bir petek gözünün, (balmumundan oluşan) bir tür kapakla kapatılması gibi düşünebilirsiniz.
Bal Hasadı Nasıl Yapılır?
Arılar; balını olgunlaştırdıkları petek gözlerini, çerçeve çıtasının üzerinden başlayıp aşağı doğru sırlarlar. Bir petek minimum 2/3 oranında sırlanmışsa bu durum, balın olgunlaştığı anlamına gelir ve hasada başlanabilir. Bal sağımı olarak da anılan olan bu işlemde, öncelikle ballı peteklerin sır tabakası alınır, ardından bir çeşit santrifüj makinesinde merkezkaç kuvvetinden yararlanılarak çıtalardaki bal süzülür. Arıların kendi enzimlerini de katarak oluşturdukları sır yüzeyini içeren bal, “sır balı” olarak anılır ve son derece değerlidir. Tecrübeli arıcılar, kıymetini bildikleri ve az miktarda olan sır balını genellikle kendilerine saklarlar. Bu nedenle güvendiğiniz bir arıcıdan “sır balı” bulabilirseniz, kaçırmamanızı öneririz!
Özellikle çiçek ballarında balın yeterli oranda sırlanmış olması oldukça önemlidir. Sırlanmamış ya da başka bir deyişle olgunlaşmamış bal, içerisinde fazla miktarda su bulundurduğundan kısa sürede bozulacaktır. Zamanından önce hasat edilen olgunlaşmamış ballar, fermantasyona bağlı olarak ekşiyip köpürebilir.
Bal Bozulur mu?
Olgunlaşması beklenmiş ve doğru zamanda hasat edilen bir bal, uygun koşullarda muhafaza edildiği takdirde son tüketim tarihi süresizdir! Ancak dikkatsiz olduğunuz bir anda, balın içine karışacak tek bir damla su veya başka bir yiyecek kırıntısı balın bozulmasına neden olabilir.
Çeşidi her ne olursa olsun, mutfağınızda bulunan bal kavanozu gerek arılar gerekse arıcılar açısından oldukça zahmetli geçen bir sürecin ürünü. Size kadar ulaşmışsa tüm ekip işini titizlikle yapmış demektir. Kavanozun kapağını kapalı olarak, doğrudan güneş görmeyen bir yerde muhafaza ederek, balınızı son damlasına kadar rahatlıkla tüketebilirsiniz ve hatta tüketmelisiniz. Zira bir bal arısı günde yaklaşık 2.000 çiçeği ziyaret eder ve hayatı boyunca ancak bir çay kaşığının 12’de 1’ i kadar (1/12) kadar bal üretebilir.