Zamanımız olsaydı ve nasıl dinleyeceğimizi bilseydik; doğa, bize çevresel değişikliklerin Dünya'daki yaşamı nasıl etkilediğine dair binlerce hikâye anlatabilirdi. Her ağacın, böceğin, kuşun, sulak alanların ve toprağın bu konuda söyleyecek önemli bir sözü vardır. Bu defa, NASA'nın Greenbelt, Md.'deki Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde deneyimli bir araştırmacı olan, şimdilerde ise arıcılık ile yakından ilgilenen Wayne Esaias ve arkadaşlarının, mesleki refleksleri ile Dünya’yı nasıl dinlediklerinden ve nelere kulak misafiri olduklarından bahsediyoruz. Keyifli okumalar.
Profesyonel Bir İklimbilimcinin Gözünden Arılar
Uydu görüntülerini inceleyerek, geçtiğimiz on yıllarda baharın "yeşillenme" zamanlamasında daha sıcak bir iklime işaret eden değişiklikler gözlemleyen Esaias, bitki yaşamındaki değişimi doğrulamak için çalışmasına bal üretiminin zamanlamasını da dâhil ederek yenilikçi bir araştırma yöntemi kurguluyor. Söz konusu araştırma, yalnızca bitki-tozlayıcı etkileşim fenolojisi üzerindeki iklim etkilerine değil aynı zamanda arıların dikkate değer bir başka rolüne vurgu yapıyor: iklim verisi toplayıcıları!
Bilindiği gibi kanatlı böcekler takımının bir parçası olan bal arıları; çiçekli bitkilerin taç yapraklarında ve bazı böceklerin salgılarında bulunan, karbonhidrat açısından zengin nektarı kendi bünyelerindeki enzimlerle karıştırarak ürettikleri tatlı, kehribar rengi bir madde olan balın olağanüstü üreticileri olarak bilinirler. Bal arıları, nektar ararken oldukça uzak mesafelere erişme ve geniş bir alanı eşit bir şekilde örnekleme eğilimindedir. Araştırmacı Esaias, bal arılarının bu becerisini “küçük bir yüksek lisans öğrenci ordusunun bile yapamayacağı şekilde, çiçekli ekosistemlerin dinamiklerini takip etme başarısı” olarak tanımlıyor.
Arılardan Gelen Veriler
Çevredeki bitki türlerine ve bunların çiçeklenme dönemlerine göre değişmekle birlikte, kuşkusuzdur ki büyük miktarda nektar akışı, arı kovanlarında doğrudan gözlemlenebilir. Bir arı kovanının mevsimsel ağırlık değişim döngüsünün, iklim değişikliğinin çiçekli bitkiler üzerindeki etkisinin hassas bir göstergesi olduğu düşüncesinden yola çıkan Esaias, koloni mevcudu bakımından küçük fakat katılımcı ve lokasyon çeşitliliği bakımından her geçen gün giderek büyüyen, ABD’nin 35 eyaletini kapsayan gönüllü bir ağda (honeybeenet.gsfc.nasa.gov) bal arısı nektarı akışının fenolojisini kaydetmek için kolonilerin günlük ağırlık değişimini izliyor. Nektar akışının zirve yaptığı dönemlerde kovan ağırlığında günde yaklaşık 9 kg’a (20 lbs) ulaşan hızlı artışa karşılık, nektar akışının sona ermesini takip eden günlerde ağırlıkta hızlı bir azalma eğilimi gözlemleniyor.
Araştırmanın sonraki aşamasında; bitki örtüsü değişikliğini gösteren uydu verileriyle (NASA'nın MODIS sensöründen uzaktan algılama yöntemiyle elde edilen bitki indeksleri ve NOAA'nın AVHRR'sinden yayınlanan sonuçlarla) ilişkilendirilen ve neredeyse mükemmel biçimde örtüşen bu veriler bahar nektarı akışlarının zamanlamasının olağanüstü değişikliklere uğradığını gösteriyor.
Yer Değiştiren Mevsimler
Araştırma bulgularının; nektar akışının her yıl yaklaşık yarım gün (0,58 gün/yıl) daha erken geldiğine ve 1970'lerden bu yana (Maryland'de) yaklaşık bir aylık bir değişim gözlendiğine işaret eden Esaias; bu durumun, kentsel alanların, çevredeki bölgelerde sıcaklıkların artmasına neden olan bir ‘ısı adası’ etkisi yaratması ve buna ek olarak iklim değişikliğinin katkısı olarak yorumluyor ve ekliyor: “Bir ay uzun bir süre. Çiçeklenmenin, yıl içinde eskisinden daha erken olması, tozlayıcıların (bal arılarının) tarih boyunca tozlaştırdıkları bitki türleriyle uyumsuz hale gelme riskini beraberinde getiriyor.” Esaias ile benzer kaygıları, Ulusal Bilim Akademisi (ABD) tarafından yayınlanan 2007 tarihli raporda ve farklı akademik yayınlarda görmek mümkün. Dünya genelinde insanların yiyeceklerinin %90'ını sağlayan 100 mahsulün yaklaşık 70'inin polenlerini arıların taşıdığı dikkate alınırsa, araştırmacıların endişelerine hak vermemek mümkün değil. Kış mevsiminin daha kısa ve hafif geçmeye başladığı bölgelerde bitkiler; değişine iklime, çiçek açma zamanlarını değiştirerek yanıt veriyor. Çiçeklenme fenolojisindeki değişiklikler, bu durumun iklim değişikliği ile ilişkisi ve bal arılarının tepkisi, ilk bakışta teknik konular gibi görünse de esasında hepimizi yakından ilgilendiren konular. Zira beslen(ebil)memiz buna bağlı!
Bal arılarının yanı sıra, yaban arıları ve daha az bilinen başka türleri içeren pek çok tozlayıcı, uzun süreli nüfus düşüşlerinin ortasında görünüyor. Özellikle son yıllarda dramatik seviyelere erişen arı ölümlerinde iklim değişikliğinin yanı sıra; habitat kaybı ve monokültürel tarım, arıcıların teknik bilgi yetersizliği, artan pestisit kullanımı, bölgeye uyumlu olmayan arı ırklarının yetiştirilmesi, arı hastalık ve zararlılarına karşı yanlış mücadele yöntemleri vb. türlü faktörlerden bahsetmek mümkün.
Arı popülasyonunun azalması, bunun bizim için ne anlama geldiği ve ne yapabiliriz sorusu ise belki başka bir blogun konusu.
Bu yazımızı; ilginç kurgusuyla önemli ipuçları sunan araştırmacı Wayne Esaias ve arkadaşlarına, yüzlerce kovanı periyodik olarak tartmak suretiyle kendisine yardımcı olan ABD’li arıcı meslektaşlarımıza, verdikleri ilham için teşekkür ederek bitirelim. Kim bilir, belki bir gün ülkemizde de benzer çalışmalar yapılır…
Kapsamlı okumalar için:
Esaias, Wayne & Nickeson, Jaime & Tan, Bin & Ma, Peter & Nightingale, Joanne & Wolfe, Robert. (2011). Tracking climate effects on plant-pollinator interaction phenology with satellites and honey bee hives.
Esaias, Wayne & Wolfe, Robert & Nickeson, Jaime & Ma, Peter. (2008). Assessing Honey Bee Equilibrium Range and Forage Supply using Satelite-Derived Phenology. International Geoscience and Remote Sensing Symposium (IGARSS). 3. III - 763 . 10.1109/IGARSS.2008.4779460.
Esaias, Wayne. (2008). Honey Bees, Satellites and Climate Change.
Gezon, Z. J. (2015). Timing is everything: Phenological change and the implications for plants, pollinators, and their interactions. Dartmouth College.
Mishra, R. C., & Sharma, H. K. (2019). Climate change, beekeeping and pollination. AgricINTERNATIONAL, 6(1), 11-16.
Parichehreh, S. (2018). Potential impact of climate change on honeybees (Apis spp.) and their pollination services. Honeybee Science Journal, 8(15), 25-31.
Rafferty, N. E., & Ives, A. R. (2011). Effects of experimental shifts in flowering phenology on plant–pollinator interactions. Ecology letters, 14(1), 69-74.
Reddy, P. V., Verghese, A., & Rajan, V. V. (2012). Potential impact of climate change on honeybees (Apis spp.) and their pollination services. Pest Management in Horticultural Ecosystems, 18(2), 121-127.
Young, A., & Forest, H. A. E. (2015). Changes in Phenology of Flowering, Correlation with Climate Variability, and Response of Honeybees